Umowy kauzalne i abstrakcyjne
Kryterium podziału na umowy kauzalne i abstrakcyjne jest zależność skuteczności czynności prawnej od istnienia i prawidłowości kauzy. W polskim prawie cywilnym zasadą są czynności prawne kauzalne. Ważność takiej umowy kauzalnej zależy od istnienia prawidłowości kauzy.
Wyróżnia się różne kauzy przy sporze:
- Causa solvendi – celem dokonanego przysporzenia jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, na przykład zapłata długu.
- Causa obligandi vel aquirendi – przysparzam, bo chcę być przysporzony. Celem jest nabycie prawa lub jakiejś korzyści majątkowej. Przykładem jest umowa sprzedaży.
- Causa donandi – dokonuje przysporzenia bez uzyskania ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna.
- Causa cavendi – występuje przy czynnościach zabezpieczających typu ustanowienie zastawu, hipoteki, zabezpieczenie wierzytelności.
Czynności prawne abstrakcyjne stanowią w polskim prawie wyjątek. Generalnie mówi się, że mamy zamkniętą listę czynności prawnych oderwanych. Ich ważność nie zależy od ustalenia, dlaczego nastąpiło określone przysporzenie. Ta czynność prawna odrywa się od swojej kauzy. Klasycznym przykładem czynności prawnej oderwanej jest weksel – wystawiając weksel jako papier wartościowy, wystawca zaciąga zobowiązanie do zapłaty oznaczonej w wekslu sumy pieniężnej. Zamiast za coś płacić, płaci wekslem. Weksel daje to, że nie musi używać gotówki oraz ma odroczony termin płatności. Weksel wystawia, bo chce uregulować swój dług wobec sprzedawcy. Gdyby się jednak stało, że coś za co zapłacił tym wekslem jest wadliwe, a on na podstawie przepisów o rękojmi, to mimo to ten weksel pozostaje ważny. Ten ktoś, kto będzie dochodził weksla, wystąpi wówczas wystawca weksla. Wystawca może podnosić zarzuty tylko wobec osoby, której wystawca sprzedał weksel. Jeśli natomiast weksel został sprzedany dalej, takiej możliwości już nie ma.
Wyróżniamy abstrakcyjność:
– materialną
– formalną
Umowy, które są kauzalne formalnie – to znaczy, że w treści czynności prawnej trzeba wymienić tą kauzę.
Umowy kauzalne materialnie – takie, w których wystarczy, że istnieje ta kauza, natomiast nie musi być wymieniona w treści czynności.
