Zwyczaje nie mają charakteru norm prawnych, a tym samym nie mogą być źródłem kontraktu. Taki zwyczaj jest zdefiniowany jako faktycznie stosowana powszechna w danym okresie oraz w danym środowisku i w stosunkach praktyka określonego zachowania się osób, które zawodowo uczestniczą w obrocie gospodarczym.

Polski Kodeks Cywilny w wielu przypadkach odwołuje się do zwyczaju jako pewnych reguł postępowania, które powstają w wyniku wykształcenia się pewnej praktyki. Te przepisy nadają zwyczajom różne funkcje, przede wszystkim funkcję wyjaśniającą, ale także funkcję normującą.

Skutki prawne zwyczajów mogą powstać tylko wtedy, gdy zwyczaj nie jest sprzeczny z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Zwyczaj może oddziaływać na skutki, jakie wywołuje zawarcie kontraktu (art. 56 KC). Zwyczaj będzie też miał znaczenie dla interpretacji wykładni oświadczenia woli. Klasycznym przykładem jest poklepanie po ramieniu czy podanie ręki na targu – zwyczaj ten stanowi, że doszło do zawarcia kontraktu w formie ustnej.

Niekiedy zwyczaj może uzasadnić odstąpienie od ogólnie przyjętej zasady, np. art. 69 KC przewiduje, że jeżeli według przyjętego w danych stosunkach zwyczaju dojście do składającego ofertę oświadczenia woli drugiej strony o jej przyjęciu nie jest potrzebne. Przepis odwołuje się do zwyczaju w danych stosunkach.

Zwyczaj może też wpływać na określenie treści kontraktu, np. o charakterze zadatku. Przykładem – termin płatności czynszu dzierżawnego.

Istnienie określonego zwyczaju, jego treść i zakres rozpowszechnienia wymaga ustalenia, doniosłość prawną bowiem może mieć tylko taki zwyczaj, który kontrahenci znali lub powinni byli znać jako profesjonalni uczestnicy obrotu.

Jeśli chodzi o ujednolicanie zwyczajów, to tutaj zasadniczą rolę w międzynarodowym obrocie gospodarczym odgrywają międzynarodowe koła gospodarcze – stowarzyszenia osób, które zawodowo wykonują określone czynności, np. Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu. Pod auspicjami tej izby są przygotowywane różnego rodzaju dokumenty, które ustalają treść międzynarodowych zwyczajów handlowych. Do najbardziej znanych i rozpowszechnionych w praktyce kontraktowej reguł przygotowanych przez tą Izbę należą incoterms – to są reguły wykładni terminów, a dokładniej formuł handlowych. Mamy także, przygotowane przez Międzynarodową Izbę Handlową, jednolite zasady dotyczące udzielania akredytywy handlowej.

Stwierdzenie istnienia jakiegoś zwyczaju należy często do zadań statutowych Izby Gospodarczej oraz zrzeszenia przedsiębiorców. Zgodnie ze statutem do Polskiej Krajowej Izby Gospodarczej należy obowiązek wydawania opinii o dotychczasowych zwyczajach.

Doniosłą rolę zwyczajom i praktykom kontraktowym przypisuje Konwencja Wiedeńska. W Art. 9 ustęp 1 przewiduje, że strony są związane każdym zwyczajem, na którego stosowanie wyraziły zgodę, a także ustalonymi praktykami kontraktowymi. Zwyczaj traktuje się tutaj jako element treści umowy, a nie jako odrębne źródło stosunku zobowiązaniowego.

Strony mogą:

– uzgodnić treść umowy zgodnie z treścią zwyczaju

– powołać się na spisane reguły zwyczajowe, jak np. incoterms

Art. 9 ustęp 2 KW przewiduje, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej, domniemywa się, że przyjęły one stosowanie do kontraktu oraz do procedury jego zawierania zwyczaju, który znały bądź powinny były znać i który równocześnie jest szeroko znany i regularnie przestrzegany w danej dziedzinie handlu międzynarodowego. Ten przepis wyraża taką zasadę, że treść kontraktu obejmuje znane i powszechnie stosowane zwyczaje w danej dziedzinie handlu i są one częścią kontraktu handlowego, przy czym kontrahenci mogą uzgodnić inaczej.

Comments are closed