Przede wszystkim, sądy są organami powołanymi do sprawowania wymiaru sprawiedliwości i one, stosując prawo, dokonują wykładni obowiązujących przepisów. Sądy orzekają o prawach i obowiązkach w konkretnym stosunku prawnym.

Orzecznictwo sądowe nie stanowi źródła prawa kontraktów, ale poprzez to, że sądy dokonują wykładni prawa, wpływają na sposób interpretacji tego prawa. Szczególne znaczenie mają oczywiście orzeczenia Sądu Najwyższego. Nie mają one charakteru wiążącego przy interpretacji dla wszystkich sądów, jest jednak tak, że jeśli SN coś orzeka, to sądy niższych instancji będą patrzyły, jak SN daną kwestię zinterpretował.

Najistotniejsze znaczenie mają uchwały SN. Szczególne znaczenie mają uchwały składu siedmiu sędziów, uchwały pełnego składu izby i uchwały izb połączonych. Już uchwały siedmiu mogą być wpisywane do księgi zasad prawa. Te zasady wiążą przede wszystkim sam SN.

Często zdarza się tak, że sam Sąd Najwyższy różni się w swoich wyrokach. Najczęściej w przypadkach takich rozbieżności następuje podjęcie stosownej uchwały przez SN, zdarza się też, że w przypadku rozbieżnego orzecznictwa, sprawy trafiają do Trybunału Konstytucyjnego.

Orzecznictwo sądowe ma znaczenie dla stosowania prawa, choć nie jest ono źródłem prawa.

Piśmiennictwo prawnicze (doktryna prawa) nie stanowi źródła prawa, ale odgrywa istotną rolę w tworzeniu i stosowania prawa. Sądy, orzekając, sięgają do tego, co ta doktryna wypracowała i często w orzeczeniach sądów znajdujemy odwołania do określonych publikacji, na których oparły założenia swoich wyroków.

Doktryna ma wpływ na legislację.

Umowa (kontrakt) stanowi podstawową instytucję prawa cywilnego. Najistotniejsze znaczenie mają umowy zobowiązujące. Stanowią one podstawowy instrument do wymiany dóbr i usług. Przepisy KC nie definiują pojęcia umowy i nie określają w sposób generalny przesłanek wymaganych do zawarcia umowy. Nie ma żadnych wątpliwości, że zawarcie umowy polega na zgodnych oświadczeniach woli co najmniej dwóch stron, które zmierzają do wywołania określonych w jej treści skutków prawnych. To osiągnięcie porozumienia, uzgodnienie tych oświadczeń woli, nazywane jest uzyskaniem konsensu.

Cechą, która charakteryzuje umowę, jest to, że prawo wiąże z nią określone skutki prawne. Umowa wywołuje skutki prawne, które w świetle odpowiednich przepisów uznaje się za zgodne z zamiarem stron. Umowa nie może być sprzeczna z ustawą, z zasadami współżycia społecznego ani też nie może mieć na celu obejścia prawa.

Z art. 56 KC wynika, że umowa wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, ale także te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Zasady współżycia społecznego to klauzula generalna, która pojawia się w art. 5 KC. Po przemianach społeczno-gospodarczych ta klauzula jest interpretowana jako odwołanie do zasad słuszności i uczciwego obrotu.

Strony mogą wpisać w kontrakcie, że wyłączają odpowiedzialność od wad rzeczy, która została sprzedana.

Niezbędną częścią składową umowy są oświadczenia woli kontrahentów. Oświadczenie woli jest rozumiane jako zewnętrzny przejaw woli wywołania określonych skutków prawnych w postaci czy to powstania, czy to zmiany bądź zniesienia stosunku cywilnoprawnego. W naszym systemie prawnym wola osoby może być wyrażona w każdy sposób, który ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Od tej zasady przepisy przewidują jednak pewne wyjątki.

Zachowanie się określonej osoby możemy uznać za oświadczenie woli, gdy jest ono:

– zrozumiałe, przynajmniej na tyle, żebyśmy mogli ustalić jego sens i znaczenie

– złożone swobodnie (nie pod wpływem przymusu fizycznego wywieranego w chwili składania oświadczenia woli)

– złożone w zamiarze wywołania określonych skutków prawnych.

Oświadczenia woli, które są składane przy zawieraniu kontraktów, skierowane są do drugiego kontrahenta. Jednocześnie pojawia się problem, w którym momencie doszło do złożenia oświadczenia woli. Jeżeli oświadczenia woli są składane na odległość, to wtedy powstaje pytanie, czy moment wysłania, dotarcia czy zapoznania się przez kogoś z czyimś oświadczeniem woli. W naszym systemie prawnym przyjęto zasadę doręczenia – oświadczenie woli jest złożone wtedy, gdy dotarło do adresata w taki sposób, że mógł zapoznać się z treścią tego oświadczenia. Samo wysłanie i przekazanie to jeszcze za mało, oświadczenie musi dotrzeć tak, żeby adresat mógł się z nim zapoznać (ale to, czy się zapoznał, już nie ma znaczenia). Z chwilą złożenia oświadczenia woli ustawodawca wiąże szereg skutków prawnych i stąd znaczenie ma ustalenie momentu złożenia oświadczenia.

Od momentu złożenia oświadczenia woli składający jest związany swoim oświadczeniem. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeśli nastąpiło wraz z takim oświadczeniem lub wcześniej.

Jeżeli chodzi o chwilę dotarcia (złożenia) oświadczenia woli, ma ona również znaczenie dla ważności wykładni. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci jednak mocy wskutek tego, że zanim doszło do adresata, składający takie oświadczenie zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnej (chyba, że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności).

Umowy:

– jednostronnie obowiązujące

– dwustronnie obowiązujące

W umowie jednostronnie obowiązującej obowiązek świadczenia ciąży tylko na jednej stronie (dłużniku). Przykładem umowy jednostronnie obowiązującej jest umowa darowizny.

W umowach dwustronnie obowiązujących obydwie strony są zobowiązane do świadczenia. Szczególnym przypadkiem są umowy wzajemne. Cechą konstytutywną takiej umowy jest to, że świadczenie jednej strony odpowiada świadczeniu drugiej strony. Strona zobowiązuje się świadczyć tylko dlatego, że otrzyma świadczenie wzajemne z drugiej strony. Te świadczenia powinny być ekwiwalentne, ale ta ekwiwalentność jest rozumiana w sensie subiektywnym – jedna strona musi być przekonana o tym, że jej świadczenie odpowiada świadczeniu drugiej strony.

Świadczenia mogą mieć różną wartość ekonomiczną. Umowy wzajemne są umowami odpłatnymi. W księdze 3 KC w zobowiązaniach mamy odrębną regulację skutków niewykonania umów wzajemnych (Art. 487 i następne).

Biorąc pod uwagę skutek czynności prawnej wyróżnia się umowy:

– zobowiązujące

– rozporządzające

– o podwójnym skutku

Przy umowach zobowiązujących jedna strona zobowiązuje się wobec drugiej strony do spełnienia świadczenia. To świadczeni może polegać na działaniu lub zaniechaniu (zaniechanie – np. znoszenie tego, że ktoś może korzystać z mojej rzeczy).

Umowy rozporządzające nie wywołują skutków w postaci zobowiązania, ale skutkiem takiej umowy jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego.

Umowy o podwójnym skutku – z jednej strony zobowiązują do jakiegoś rozporządzenia, jednocześnie wywołują skutek rozporządzający. Takimi umowami w naszym systemie prawnym są: umowa zbycia własności, umowa przeniesienia własności i umowa powodująca cesję wierzytelności.

Nie ma przeszkód prawnych, żeby strony z mocy woli zdecydowały się na rozbicie tego – mogą zawrzeć umowę zobowiązującą do przeniesienia własności rzeczy, a w wykonaniu zobowiązania tej umowy zawrzeć drugą umowę rozporządzającą.

Czasami do przeniesienia własności rzeczy wymagane jest dopełnienie dodatkowych czynności, np. w przypadku gruntu ze strony jakiejś agencji wchodzi czasami roszczenie do prawa pierwokupu. Po pierwszej umowie wierzyciel ma jedynie prawo do domagania się zawarcia umowy, rozporządzenie nastąpi dopiero za jakiś czas. To samo dotyczy wierzytelności – mogą one być zbywane w drodze różnych umów.

Comments are closed