Możliwość komentowania Wiarygodność kontrahenta została wyłączona

Poza tym, że sprawdzamy zdolność kontraktową i czy podmiot przy zawieraniu kontraktu jest prawidłowo reprezentowany, to coraz częściej sprawdzamy wiarygodność kontrahenta. Obejmuje ona nie tylko dane w KRS, ale również informacje zdobywane za pośrednictwem firm, które specjalizują się w gromadzeniu takich informacji o podmiotach. Takie firmy to najczęściej wywiadownie gospodarcze i świadczą usługi wywiadowni co do pozycji jaką kontrahent zajmuje w obrocie i wypłacalności.

Podstawowe znaczenie dla przejrzystości obrotu gospodarczego ma KRS, którego część stanowi rejestr przedsiębiorców. Oprócz tych oficjalnych rejestrów, mamy też rejestr dłużników niewypłacalnych – możemy tam sprawdzić informacje co do kondycji finansowej niektórych podmiotów, z którymi chcemy wchodzić w stosunki. Znaczenie mają też Biura Informacji Gospodarczej, utworzone na podstawie Ustawy o Udostępnianiu Informacji Gospodarczych. Zadaniem tych biur jest gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących wiarygodności płatniczej przedsiębiorców i konsumentów, a w szczególności danych o zwłoce w wykonaniu zobowiązań pieniężnych.

Możliwość komentowania Pełnomocnictwo została wyłączona

Można wyróżnić pełnomocnictwo:

– do dokonywania czynności prawnych (traktowane jest jako pełnomocnictwo materialne)

– do dokonywania czynności sądowych (pełnomocnictwo sądowe)

Pełnomocnictwo to również stosunek prawny lub oznaczenie pełnomocnictwa w dokumencie.

Pełnomocnictwo może być oparte o tzw. stosunek podstawowy, który jednocześnie jest stosunkiem wewnętrznym pomiędzy mocodawcą a pełnomocnikiem, który jest niezależny co do zasady od pełnomocnictwa. Klasycznym stosunkiem wewnętrznym jest np. umowa o pracę.

Źródłem pełnomocnictwa może być np. umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa agencyjna.

Stosunek związany z pełnomocnictwem stanowi stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa. Istnienie tego stosunku podstawowego nie jest jednak warunkiem skuteczności udzielenia pełnomocnictwa. Może być tak, że mamy pełnomocnictwo, a nie ma żadnego stosunku podstawowego.

Udzielenie pełnomocnictwa następuje przez jednostronne oświadczenie woli mocodawcy, które jest skierowane do osoby, która ma być pełnomocnikiem. Pełnomocnictwo ma charakter czynności prawnej upoważniającej – czyli samo pełnomocnictwo nie powoduje, że pełnomocnik jest zobowiązany do podjęcia jakiegokolwiek działania. Ewentualne zobowiązanie do działania w imieniu mocodawcy może wynikać ze stosunku podstawowego, np. pracownik jest zobowiązany podejmować te działania, które są objęte treścią umowy o pracę.

Samo udzielenie pełnomocnictwa nie rodzi zobowiązania po stronie pełnomocnika. Pełnomocnictwo daje tylko upoważnienie do działania, nie daje obowiązku. Pełnomocnictwo nie jest też czynnością, gdzie następuje rozporządzenie jakimś prawem.

Dla udzielenia pełnomocnictwa konieczne jest posiadanie takiego zakresu zdolności do czynności prawnych, jakiego wymaga czynność prawna, która ma być dokonana przez pełnomocnika. I tak np. jeśli mamy częściowo ubezwłasnowolnionego, to nie może on dać pełnomocnictwa do czynności, której sam dokonać nie może.

Pełnomocnikiem natomiast może być również osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Ta okoliczność nie ma wpływu na skuteczność czynności dokonanej przez pełnomocnika.

W naszym systemie prawnym pełnomocnikiem może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna. W przypadku udzielenia pełnomocnictwa osobie prawnej, osoba ta będzie działała przez swoje organy – organ będzie występował jednak jako pełnomocnik mocodawcy.

Np. jeśli spółka z o. o. X1 udzieliła pełnomocnictwa do zawarcia kontraktu spółce z o. o. X2, to wobec osoby trzeciej będzie występował zarząd tej spółki, będzie jednak reprezentował spółkę X1.

Pełnomocnikiem może też być niepełna osoba prawna, która wg artykułu 33¹ KC ma jednak zdolność prawną (np. spółka jawna, komandytowa, partnerska).

Co do zasady pełnomocnictwo może być dokonane w dowolnej formie. Świadome tolerowanie działania innej osoby jako pełnomocnika może być traktowane jako konkludentne udzielenie pełnomocnictwa. Zgodnie z art. 99 paragraf 2 KC, udzielenie pełnomocnictwa tzw. ogólnego powinno być dokonane w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 99 paragraf 1 KC, jeżeli do ważności czynności prawnej jest potrzebna szczególna forma, to także pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności musi być dokonane w tej formie. Na przykład pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, ponieważ art. 155 KC przewiduje, że do rozporządzania nieruchomością wymagany jest akt notarialny.

Możliwość komentowania Granice swobody kontraktowania została wyłączona

Zasada wolności umów nie ma charakteru nieograniczonego. Granice tej swobody zostały wyznaczone w art. 353¹ KC, który odwołuje się do:

– przepisów ustawy

– właściwości czy też natury stosunku prawnego

– zasad współżycia społecznego

Granice dotyczą zarówno treści jak i celu kontraktu:

– sprzeczność z ustawą. Każdy kontrakt (podobnie jak inne czynności prawne) wywołuje nie tylko skutki w nim wyrażone, ale także te, które wynikają z przepisów ustawy, zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Jeżeli chodzi o ograniczenia wynikające z przepisów, to chodzi tutaj o przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązujące. KC przewiduje przede wszystkim nieważność kontraktu sprzecznego z ustawą, ale także takiego, który ma na celu obejście ustawy, chyba że przepis, który dotyczy właściwego stosunku, przewiduje inny skutek. Nieważny jest także kontrakt, który byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Podobne rozwiązanie zawierają przepisy Europejskiego Prawa Kontraktów. Zgodnie z art. 15.101 oraz 15.102 nieważna jest umowa sprzeczna z zasadami uznanymi za podstawowe w krajowych systemach prawnych lub z bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa, jeżeli jednocześnie przepisy te taką sankcję przewidują.

Zgodnie z art. 58 paragraf 3 KC, jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część umowy, to pozostaje ona w mocy co do pozostałych części. Tak też przewiduje art. 15.103 Europejskiego Prawa Kontraktów.

Całkowicie niedopuszczalne jest ukształtowanie kontraktu czy też celu, dla którego kontrakt jest zawierany, w sposób sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. Kontrakt nie może być ani co do celu ani co do treści sprzeczny z bezwzględnie obowiązującymi zasadami prawa. Przepisy, które ograniczają swobodę umów, zawarte mogą być w KC lub w ustawach.

– sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Należy pamiętać, że ta klauzula generalna pochodzi z poprzedniego systemu – była wówczas inaczej interpretowana. Od 1990 roku interpretujemy ją w inny sposób.

Z klauzuli wywodzimy:

1. zasadę słuszności kontraktowej

2. zasady dobrych obyczajów

Klauzula sprzeczności z zasadami współżycia społecznego pozwala nam na podstawie innego systemu oceniać skuteczność (ważność) czynności prawnej.

Kontrakt sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może np. naruszać zasadę równości stron, jednej stronie przyznając niezwykle wygórowane przywileje, drugiej stronie nie przyznając nic. Taki kontrakt może być podważony na podstawie zasad współżycia społecznego.

Mamy szereg orzeczeń SN w tej materii. Np. w latach 90-tych za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego były uznawane zapisy w umowach banków, które to banki mogły sobie dowolnie jednostronnie zmieniać ich zapisy.

– sprzeczność kontraktu z właściwością (naturą) stosunku prawnego. Kryterium stosunku prawnego jest interpretowane niejednolicie, w znaczeniu szerszym lub węższym.

W znaczeniu węższym jest ono utożsamiane z nakazem respektowania tych elementów określonego stosunku prawnego, które są wyraźnie uregulowane przepisami prawa, a których zmiana lub brak prowadziłby do zniekształcenia relacji prawnej, która jest charakterystyczna dla danego typu umowy. Chodzi tutaj o takie umowy, które odbiegałyby i całkowicie wypaczały sens tej umowy wynikający z przepisów ustawy i KC.

W znaczeniu szerszym jest ono związane z uznaniem, że kontrahenci mają obowiązek respektowania ogólnych cech zobowiązania, określonych ogólnie przez porządek prawny. Do takich cech zalicza się między innymi równorzędność stron, ekwiwalentność świadczeń w umowie wzajemnej, prawidłowe utrzymanie zrównoważonego układu wzajemnych uprawnień i obowiązków kontraktowych, względny charakter zobowiązania, nakaz poszanowania interesów osób trzecich.

W orzecznictwie SN ta natura jest różnie ujmowana. Przykładem naruszenia tej natury jest zastosowanie prawa wypowiedzenia w umowie, gdzie świadczenie ma charakter jednorazowy. I odwrotnie – zastosowanie prawa odstąpienia od umowy, gdy zobowiązanie ma charakter trwały.

W naszym prawie mamy prawo odstąpienia – w momencie wykonania tego uprawnienia stosunek prawny zostaje całkowicie zniesiony, skutki ex tunc. Mamy również wypowiedzenie umowy – jednostronną czynność prawną, zakończenie stosunku prawnego, ze skutkami ex nunc.

Wypowiedzenie jest właściwe dla stosunków o charakterze ciągłym.

Ta natura stosunku zobowiązaniowego w stosunku szerokim stoi w zasadzie równorzędności stron.

Możliwość komentowania Zasady swobodnego kontraktowania została wyłączona

Zasada swobody umów wywodzi się wprost z konstytucji. W naszym systemie prawnym ta zasada pojawiła się dopiero w 1990 – wcześniej była to zasada niepisana, nie była jednoznacznie wyrażona w normie. Od 1990 roku mamy artykuł 353¹ KC, który stanowi, że strony, które zawierają umowę, mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść i cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie i zasadom współżycia społecznego.

Zasada swobody umów znajduje także swoje odbicie w Konwencji Wiedeńskiej o Międzynarodowej Sprzedaży Towarów. Kontrahenci, zgodnie z KW, mogą wyłączyć zastosowanie przepisów KW, mogą też zastosowanie jej do kontraktu, ale mogą też inaczej określić skutki.

To samo w zasadach Europejskiego Prawa Kontraktów – przewidują one w artykule 1:102 mamy wyrażoną zasadę swobodnego kontraktowania. Strony mogą swobodnie zawrzeć kontrakt i ustalić jego treść, pod warunkiem przestrzegania zasad dobrej wiary i uczciwego postępowania oraz przepisów bezwzględnie wiążących.

Zasady unidroit – na gruncie tych zasad strony mają pełną swobodę zawarcia umowy oraz określania jej treści.

Zasada swobody kontraktowania wyraża się przede wszystkim w tym, że strona może swobodnie decydować o zawarciu kontraktu. Przede wszystkim, sama strona decyduje o tym, czy chce zawrzeć kontrakt.  To, czy będzie zawierać kontrakt i z kim, to jest decyzja tego podmiotu – nie ma obowiązku kontraktowania, chociaż w przepisach szczególnych takie obowiązki kontraktowania możemy znaleźć (np. umowy ubezpieczenia OC, gdzie ubezpieczyciel ma obowiązek zawrzeć umowę z tym, kto będzie chciał zawrzeć taki kontrakt).

Zasada swobody umów przejawia się także w tym, że mamy prawo do swobodnego wyboru kontrahenta. Co więcej, gdyby ktoś próbował nam narzucać, to podlega to ochronie z przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Zasada swobody umów przejawia się w tym, że strony mogą układać stosunki pomiędzy sobą w dowolny sposób – mają swobodę w uzgadnianiu treści umowy, ale w granicach tej swobody.

Zasada swobody dotyczy wyboru formy. Generalnie na gruncie prawa polskiego mamy zasadę wynikającą z art. 60 KC, że oświadczenie woli może być wyrażone w każdy sposób, który dostatecznie ujawnia ową wolę, czyli również w każdej formie te oświadczenia mogą być złożone.

Granica swobody umów to są przepisy – czasami przepisy prawa przewidują określoną formę dla szczególnego typu kontraktu.

Gdybyśmy spojrzeli na przepisy dotyczące zobowiązań, to mamy tam tylko rygor dowodowy co do formy pisemnej.

Zasada swobody kontrahentów co do decydowania o formie przewidziana została również w KW – art. 11 KW kontrakt sprzedaży nie musi być zawarty na piśmie i nie jest poddany jakimkolwiek rygorom formalnym. Zawarcie i treść kontraktu mogą być wykazane za pomocą wszelkich dostępnych dowodów bez jakichkolwiek ograniczeń, w tym także dowodem ze świadków.

Jeżeli chodzi o swobodny wybór formy kontraktu, to warto pamiętać o tym, że forma pisemna jest również zachowana wtedy, gdy dochodzi do zawierania kontraktu w trybie oferty lub przyjęcia.

Faktura jest dokumentem o charakterze podatkowym! Nie jest to żadna umowa, a jedynie może to być dowód na to, że taka umowa (również ustna) została zawarta.

Możemy natomiast mieć pisma potwierdzające zawarcie umowy.

Jeżeli chodzi o kontrakty, to przejawem autonomii woli dotyczącej treści kontraktu jest możliwość poddania kontraktu i sporów z nim związanych pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Sądy polubowne mają charakter prywatnoprawny, ale strony mogą poddać spory pod rozstrzygnięcie sądu polubownego lub arbitrażowego.

Wtedy, kiedy mamy do czynienia z podmiotami z różnych państw, to te strony mogą wskazać prawo właściwe dla tego kontraktu. Zgodnie z art. 25 paragraf 1 prawa prywatnego międzynarodowego kontrahenci mogą poddać stosunki, które wynikają z kontraktu, wybranemu przez siebie prawu, jeżeli pozostaje ono w związku z kontraktem.

W naszym prawie międzynarodowym prywatnym art. 25 mówi, że musi to być prawo, które pozostaje w jakimś związku z kontraktem. Konieczny jest jednak wniosek.

Wyjątkiem od swobody wyboru prawa jest kontrakt dotyczący nieruchomości – tutaj zawsze właściwe jest prawo państwa, na terenie którego znajduje się ta nieruchomość.

W ramach swobody kontraktowania strony swobodnie decydują o rozwiązaniu kontraktu.

Jeżeli mamy do czynienia z rozwiązaniem kontraktu, co do zasady na takie rozwiązanie potrzeba zgody dwóch stron. Odstąpienie i wypowiedzenie kontraktu to uprawnienie kształtujące jednej strony – mocą swojej decyzji strona może odstąpić (w sposób ustawowy lub umowny – w drugim przypadku należy wskazać, w jakim terminie może nastąpić odstąpienie; odstąpienie ma zastosowanie np. w przypadku umowy o dzieło) lub wypowiedzieć kontrakt (wypowiedzenie ma zastosowanie przy stosunkach ciągłych).

Odstąpienie wywołuje skutki ex tunc – z mocą wsteczną. Wypowiedzenie wywołuje skutki ex nunc – tylko na przyszłość.

Możliwość komentowania Prawo zobowiązań została wyłączona

Prawo cywilne opiera się na autonomii woli. Stosunki kontraktowe zachodzą pomiędzy równorzędnymi podmiotami i w tych stosunkach jeden drugiemu nie może nic narzucać. W naszym systemie prawnym ta regulacja w zakresie zobowiązań jest ogólna i bardzo elastyczna.

System prawa kontynentalnego jest bardzo ogólny.

Większość przepisów w zakresie prawa zobowiązań w KC to przepisy względnie obowiązujące – strony mogą w umowie postanowić inaczej. Dopiero w sytuacji, gdy strony tego nie uzgodnią, w grę wchodzą te przepisy dyspozytywne.

Mamy także normy o charakterze bezwzględnie obowiązującym – narzuca się w nich pewne rozwiązania, nie można takiego przepisu zmienić w umowie.

Gdy z przepisów nie wynika, czy są bezwzględnie obowiązujące, zakłada się, że te przepisy są względnie obowiązujące.

Bezwzględnie obowiązujące – wszędzie tam, gdzie chroniony jest interes słabszego (konsumenta) lub osób trzecich.

Przepisy semi-imperatywne – dają pewne minimum, np. że termin wypowiedzenia nie może być krótszy niż 2 miesiące, ale może być dłuższy.

Możliwość komentowania Umowy odpłatne i nieodpłatne została wyłączona

Kryterium wyróżnienia tych umów jest to, czy strona dokonująca czynności otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową stanowiącą ekwiwalent dokonanego przysporzenia.

Większość umów ma charakter odpłatny. Do umów pod tytułem darnym, prócz darowizny, zaliczamy też użyczenie.

Odpłatny charakter czynności prawnej może wynikać z przepisów, które regulują określony typ umowy, np. umowa sprzedaży jest zawsze odpłatna.

Może być też tak, że to strony mocą swojej woli decydują o tym, czy umowa będzie odpłatna czy nieodpłatna, np. umowa zlecenia – jeśli strony nie postanowiły nie postanowiły inaczej, to umowa ma charakter odpłatny. Jeśli nieodpłatny, to wykonawcy umowy należy się tylko zwrot wydatków, a nie wynagrodzenie.

Ustalenie odpłatnego charakteru umowy decyduje o zróżnicowaniu skutków prawnych. Co do zasady system prawny zawsze przyznaje słabszą pozycję temu, kto otrzymuje coś nieodpłatnie. Klasycznym przypadkiem przy darowiźnie jest art. 891 – darczyńca jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania tylko wtedy, gdy szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Przy klasycznym zobowiązaniu wynikającym z umowy sprzedaży odpowiedzialność sprzedawcy jest szersza.

Możliwość komentowania Umowy kauzalne i abstrakcyjne została wyłączona

Kryterium podziału na umowy kauzalne i abstrakcyjne jest zależność skuteczności czynności prawnej od istnienia i prawidłowości kauzy. W polskim prawie cywilnym zasadą są czynności prawne kauzalne. Ważność takiej umowy kauzalnej zależy od istnienia prawidłowości kauzy.

Wyróżnia się różne kauzy przy sporze:

1. Causa solvendi – celem dokonanego przysporzenia jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, na przykład zapłata długu.
2. Causa obligandi vel aquirendi – przysparzam, bo chcę być przysporzony. Celem jest nabycie prawa lub jakiejś korzyści majątkowej. Przykładem jest umowa sprzedaży.
3. Causa donandi – dokonuje przysporzenia bez uzyskania ekwiwalentu. Przykładem jest darowizna.
4. Causa cavendi – występuje przy czynnościach zabezpieczających typu ustanowienie zastawu, hipoteki, zabezpieczenie wierzytelności.

Czynności prawne abstrakcyjne stanowią w polskim prawie wyjątek. Generalnie mówi się, że mamy zamkniętą listę czynności prawnych oderwanych. Ich ważność nie zależy od ustalenia, dlaczego nastąpiło określone przysporzenie. Ta czynność prawna odrywa się od swojej kauzy. Klasycznym przykładem czynności prawnej oderwanej jest weksel – wystawiając weksel jako papier wartościowy, wystawca zaciąga zobowiązanie do zapłaty oznaczonej w wekslu sumy pieniężnej. Zamiast za coś płacić, płaci wekslem. Weksel daje to, że nie musi używać gotówki oraz ma odroczony termin płatności. Weksel wystawia, bo chce uregulować swój dług wobec sprzedawcy. Gdyby się jednak stało, że coś za co zapłacił tym wekslem jest wadliwe, a on na podstawie przepisów o rękojmi, to mimo to ten weksel pozostaje ważny. Ten ktoś, kto będzie dochodził weksla, wystąpi wówczas wystawca weksla. Wystawca może podnosić zarzuty tylko wobec osoby, której wystawca sprzedał weksel. Jeśli natomiast weksel został sprzedany dalej, takiej możliwości już nie ma.

Wyróżniamy abstrakcyjność:

– materialną

– formalną

Umowy, które są kauzalne formalnie – to znaczy, że w treści czynności prawnej trzeba wymienić tą kauzę.

Umowy kauzalne materialnie – takie, w których wystarczy, że istnieje ta kauza, natomiast nie musi być wymieniona w treści czynności.

Możliwość komentowania Orzecznictwo sądowe i arbitrażowe została wyłączona

Przede wszystkim, sądy są organami powołanymi do sprawowania wymiaru sprawiedliwości i one, stosując prawo, dokonują wykładni obowiązujących przepisów. Sądy orzekają o prawach i obowiązkach w konkretnym stosunku prawnym.

Orzecznictwo sądowe nie stanowi źródła prawa kontraktów, ale poprzez to, że sądy dokonują wykładni prawa, wpływają na sposób interpretacji tego prawa. Szczególne znaczenie mają oczywiście orzeczenia Sądu Najwyższego. Nie mają one charakteru wiążącego przy interpretacji dla wszystkich sądów, jest jednak tak, że jeśli SN coś orzeka, to sądy niższych instancji będą patrzyły, jak SN daną kwestię zinterpretował.

Najistotniejsze znaczenie mają uchwały SN. Szczególne znaczenie mają uchwały składu siedmiu sędziów, uchwały pełnego składu izby i uchwały izb połączonych. Już uchwały siedmiu mogą być wpisywane do księgi zasad prawa. Te zasady wiążą przede wszystkim sam SN.

Często zdarza się tak, że sam Sąd Najwyższy różni się w swoich wyrokach. Najczęściej w przypadkach takich rozbieżności następuje podjęcie stosownej uchwały przez SN, zdarza się też, że w przypadku rozbieżnego orzecznictwa, sprawy trafiają do Trybunału Konstytucyjnego.

Orzecznictwo sądowe ma znaczenie dla stosowania prawa, choć nie jest ono źródłem prawa.

Piśmiennictwo prawnicze (doktryna prawa) nie stanowi źródła prawa, ale odgrywa istotną rolę w tworzeniu i stosowania prawa. Sądy, orzekając, sięgają do tego, co ta doktryna wypracowała i często w orzeczeniach sądów znajdujemy odwołania do określonych publikacji, na których oparły założenia swoich wyroków.

Doktryna ma wpływ na legislację.

Umowa (kontrakt) stanowi podstawową instytucję prawa cywilnego. Najistotniejsze znaczenie mają umowy zobowiązujące. Stanowią one podstawowy instrument do wymiany dóbr i usług. Przepisy KC nie definiują pojęcia umowy i nie określają w sposób generalny przesłanek wymaganych do zawarcia umowy. Nie ma żadnych wątpliwości, że zawarcie umowy polega na zgodnych oświadczeniach woli co najmniej dwóch stron, które zmierzają do wywołania określonych w jej treści skutków prawnych. To osiągnięcie porozumienia, uzgodnienie tych oświadczeń woli, nazywane jest uzyskaniem konsensu.

Cechą, która charakteryzuje umowę, jest to, że prawo wiąże z nią określone skutki prawne. Umowa wywołuje skutki prawne, które w świetle odpowiednich przepisów uznaje się za zgodne z zamiarem stron. Umowa nie może być sprzeczna z ustawą, z zasadami współżycia społecznego ani też nie może mieć na celu obejścia prawa.

Z art. 56 KC wynika, że umowa wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, ale także te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.

Zasady współżycia społecznego to klauzula generalna, która pojawia się w art. 5 KC. Po przemianach społeczno-gospodarczych ta klauzula jest interpretowana jako odwołanie do zasad słuszności i uczciwego obrotu.

Strony mogą wpisać w kontrakcie, że wyłączają odpowiedzialność od wad rzeczy, która została sprzedana.

Niezbędną częścią składową umowy są oświadczenia woli kontrahentów. Oświadczenie woli jest rozumiane jako zewnętrzny przejaw woli wywołania określonych skutków prawnych w postaci czy to powstania, czy to zmiany bądź zniesienia stosunku cywilnoprawnego. W naszym systemie prawnym wola osoby może być wyrażona w każdy sposób, który ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Od tej zasady przepisy przewidują jednak pewne wyjątki.

Zachowanie się określonej osoby możemy uznać za oświadczenie woli, gdy jest ono:

– zrozumiałe, przynajmniej na tyle, żebyśmy mogli ustalić jego sens i znaczenie

– złożone swobodnie (nie pod wpływem przymusu fizycznego wywieranego w chwili składania oświadczenia woli)

– złożone w zamiarze wywołania określonych skutków prawnych.

Oświadczenia woli, które są składane przy zawieraniu kontraktów, skierowane są do drugiego kontrahenta. Jednocześnie pojawia się problem, w którym momencie doszło do złożenia oświadczenia woli. Jeżeli oświadczenia woli są składane na odległość, to wtedy powstaje pytanie, czy moment wysłania, dotarcia czy zapoznania się przez kogoś z czyimś oświadczeniem woli. W naszym systemie prawnym przyjęto zasadę doręczenia – oświadczenie woli jest złożone wtedy, gdy dotarło do adresata w taki sposób, że mógł zapoznać się z treścią tego oświadczenia. Samo wysłanie i przekazanie to jeszcze za mało, oświadczenie musi dotrzeć tak, żeby adresat mógł się z nim zapoznać (ale to, czy się zapoznał, już nie ma znaczenia). Z chwilą złożenia oświadczenia woli ustawodawca wiąże szereg skutków prawnych i stąd znaczenie ma ustalenie momentu złożenia oświadczenia.

Od momentu złożenia oświadczenia woli składający jest związany swoim oświadczeniem. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeśli nastąpiło wraz z takim oświadczeniem lub wcześniej.

Jeżeli chodzi o chwilę dotarcia (złożenia) oświadczenia woli, ma ona również znaczenie dla ważności wykładni. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci jednak mocy wskutek tego, że zanim doszło do adresata, składający takie oświadczenie zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnej (chyba, że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności).

Umowy:

– jednostronnie obowiązujące

– dwustronnie obowiązujące

W umowie jednostronnie obowiązującej obowiązek świadczenia ciąży tylko na jednej stronie (dłużniku). Przykładem umowy jednostronnie obowiązującej jest umowa darowizny.

W umowach dwustronnie obowiązujących obydwie strony są zobowiązane do świadczenia. Szczególnym przypadkiem są umowy wzajemne. Cechą konstytutywną takiej umowy jest to, że świadczenie jednej strony odpowiada świadczeniu drugiej strony. Strona zobowiązuje się świadczyć tylko dlatego, że otrzyma świadczenie wzajemne z drugiej strony. Te świadczenia powinny być ekwiwalentne, ale ta ekwiwalentność jest rozumiana w sensie subiektywnym – jedna strona musi być przekonana o tym, że jej świadczenie odpowiada świadczeniu drugiej strony.

Świadczenia mogą mieć różną wartość ekonomiczną. Umowy wzajemne są umowami odpłatnymi. W księdze 3 KC w zobowiązaniach mamy odrębną regulację skutków niewykonania umów wzajemnych (Art. 487 i następne).

Biorąc pod uwagę skutek czynności prawnej wyróżnia się umowy:

– zobowiązujące

– rozporządzające

– o podwójnym skutku

Przy umowach zobowiązujących jedna strona zobowiązuje się wobec drugiej strony do spełnienia świadczenia. To świadczeni może polegać na działaniu lub zaniechaniu (zaniechanie – np. znoszenie tego, że ktoś może korzystać z mojej rzeczy).

Umowy rozporządzające nie wywołują skutków w postaci zobowiązania, ale skutkiem takiej umowy jest przeniesienie, obciążenie albo zniesienie prawa majątkowego.

Umowy o podwójnym skutku – z jednej strony zobowiązują do jakiegoś rozporządzenia, jednocześnie wywołują skutek rozporządzający. Takimi umowami w naszym systemie prawnym są: umowa zbycia własności, umowa przeniesienia własności i umowa powodująca cesję wierzytelności.

Nie ma przeszkód prawnych, żeby strony z mocy woli zdecydowały się na rozbicie tego – mogą zawrzeć umowę zobowiązującą do przeniesienia własności rzeczy, a w wykonaniu zobowiązania tej umowy zawrzeć drugą umowę rozporządzającą.

Czasami do przeniesienia własności rzeczy wymagane jest dopełnienie dodatkowych czynności, np. w przypadku gruntu ze strony jakiejś agencji wchodzi czasami roszczenie do prawa pierwokupu. Po pierwszej umowie wierzyciel ma jedynie prawo do domagania się zawarcia umowy, rozporządzenie nastąpi dopiero za jakiś czas. To samo dotyczy wierzytelności – mogą one być zbywane w drodze różnych umów.

Możliwość komentowania Zwyczaje została wyłączona

Zwyczaje nie mają charakteru norm prawnych, a tym samym nie mogą być źródłem kontraktu. Taki zwyczaj jest zdefiniowany jako faktycznie stosowana powszechna w danym okresie oraz w danym środowisku i w stosunkach praktyka określonego zachowania się osób, które zawodowo uczestniczą w obrocie gospodarczym.

Polski Kodeks Cywilny w wielu przypadkach odwołuje się do zwyczaju jako pewnych reguł postępowania, które powstają w wyniku wykształcenia się pewnej praktyki. Te przepisy nadają zwyczajom różne funkcje, przede wszystkim funkcję wyjaśniającą, ale także funkcję normującą.

Skutki prawne zwyczajów mogą powstać tylko wtedy, gdy zwyczaj nie jest sprzeczny z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Zwyczaj może oddziaływać na skutki, jakie wywołuje zawarcie kontraktu (art. 56 KC). Zwyczaj będzie też miał znaczenie dla interpretacji wykładni oświadczenia woli. Klasycznym przykładem jest poklepanie po ramieniu czy podanie ręki na targu – zwyczaj ten stanowi, że doszło do zawarcia kontraktu w formie ustnej.

Niekiedy zwyczaj może uzasadnić odstąpienie od ogólnie przyjętej zasady, np. art. 69 KC przewiduje, że jeżeli według przyjętego w danych stosunkach zwyczaju dojście do składającego ofertę oświadczenia woli drugiej strony o jej przyjęciu nie jest potrzebne. Przepis odwołuje się do zwyczaju w danych stosunkach.

Zwyczaj może też wpływać na określenie treści kontraktu, np. o charakterze zadatku. Przykładem – termin płatności czynszu dzierżawnego.

Istnienie określonego zwyczaju, jego treść i zakres rozpowszechnienia wymaga ustalenia, doniosłość prawną bowiem może mieć tylko taki zwyczaj, który kontrahenci znali lub powinni byli znać jako profesjonalni uczestnicy obrotu.

Jeśli chodzi o ujednolicanie zwyczajów, to tutaj zasadniczą rolę w międzynarodowym obrocie gospodarczym odgrywają międzynarodowe koła gospodarcze – stowarzyszenia osób, które zawodowo wykonują określone czynności, np. Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu. Pod auspicjami tej izby są przygotowywane różnego rodzaju dokumenty, które ustalają treść międzynarodowych zwyczajów handlowych. Do najbardziej znanych i rozpowszechnionych w praktyce kontraktowej reguł przygotowanych przez tą Izbę należą incoterms – to są reguły wykładni terminów, a dokładniej formuł handlowych. Mamy także, przygotowane przez Międzynarodową Izbę Handlową, jednolite zasady dotyczące udzielania akredytywy handlowej.

Stwierdzenie istnienia jakiegoś zwyczaju należy często do zadań statutowych Izby Gospodarczej oraz zrzeszenia przedsiębiorców. Zgodnie ze statutem do Polskiej Krajowej Izby Gospodarczej należy obowiązek wydawania opinii o dotychczasowych zwyczajach.

Doniosłą rolę zwyczajom i praktykom kontraktowym przypisuje Konwencja Wiedeńska. W Art. 9 ustęp 1 przewiduje, że strony są związane każdym zwyczajem, na którego stosowanie wyraziły zgodę, a także ustalonymi praktykami kontraktowymi. Zwyczaj traktuje się tutaj jako element treści umowy, a nie jako odrębne źródło stosunku zobowiązaniowego.

Strony mogą:

– uzgodnić treść umowy zgodnie z treścią zwyczaju

– powołać się na spisane reguły zwyczajowe, jak np. incoterms

Art. 9 ustęp 2 KW przewiduje, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej, domniemywa się, że przyjęły one stosowanie do kontraktu oraz do procedury jego zawierania zwyczaju, który znały bądź powinny były znać i który równocześnie jest szeroko znany i regularnie przestrzegany w danej dziedzinie handlu międzynarodowego. Ten przepis wyraża taką zasadę, że treść kontraktu obejmuje znane i powszechnie stosowane zwyczaje w danej dziedzinie handlu i są one częścią kontraktu handlowego, przy czym kontrahenci mogą uzgodnić inaczej.

Możliwość komentowania Umowy została wyłączona

Umowa – zgodne co do treści oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, zmierzających do nawiązania stosunku prawnego lub jego przekształcenia (zmiany), a także do rozwiązania.

Samo pojęcie kontraktu nie jest zdefiniowane w naszym systemie prawa. Kontrakt to umowa, w doktrynie przedmiotu to pojęcie kontraktu weszło do słownika pojęć. Tych dwóch pojęć można używać zamiennie.

Podstawowe znaczenie, z punktu widzenia źródeł prawa, ma KC. Ostatnia zmiana – Dz. U. z 2010 r…

KC nie reguluje całokształtu problematyki umów lub kontraktów. Przede wszystkim, w KC kluczową instytucją jest pojęcie czynności prawnej. Dopiero w ramach tych czynności wyróżniamy umowy lub kontraktu.

Pojęcie czynności prawnej mamy w części ogólnej prawa cywilnego (część 1 KC). Dział 1 zawiera wszystkie przepisy dot. czynności prawnej, dopiero w 2 ujęto zawarcie umowy, przy czym te przepisy trzeba odczytywać z przepisami dotyczącymi formy, wad oświadczenia woli, warunku / terminu przedstawicielstwa i innymi przepisami odnoszącymi się do prawa umów.

Podstawowe znaczenie w prawie umów ma prawo zobowiązań (3 księga KC).

– zobowiązania część ogólna

– zobowiązania część szczególna

Część ogólna:

– generalnie przepisy dot. zobowiązań

Część szczególna:

– uregulowane są poszczególne umowy (umowy nazwane)

Poza KC mamy szereg regulacji dotyczących poszczególnych typów kontraktów, np. prawo autorskie, prawo własności przemysłowej, prawo przewozowe.

Często zdarza się tak, że jakaś umowa jest uregulowana w KC, ale jest doprecyzowana w aktach prawnych poza KC, np. w przypadku umowy przewozowej. Trzeba jednak pamiętać, że KC reguluje wszystkie stosunki w obrocie prywatnoprawnym.

Zarówno przepisy KC, jak i przepisy aktów pozakodeksowych dotyczących kontraktów, odnoszą się także do stosunków pomiędzy przedsiębiorcami albo pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami.

KC na użytek prawa prywatnego w art. 22 ¹ definiuje pojęcie konsumenta – za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej nie związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Art. 43¹ KC definiuje, na użytek prawa prywatnego, pojęcie przedsiębiorcy (reguluje to również prawo publiczne, ale na użytek prawa publicznego, znajdują się również definicje).

Na użytek prawa prywatnego przedsiębiorca to:

– Kryterium podmiotowe: przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna czy też jednostka organizacyjna, która co prawda nie ma osobowości prawnej, le której przepis szczególny przyznaje zdolność prawną, oraz niepełna (ułomna) osoba prawna

– Kryterium przedmiotowe: taki podmiot, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

Humanistyczna koncepcja prawa prywatnego – zasada jedności prawa cywilnego (od 1964 r.) – KC reguluje stosunki zarówno z obrotu powszechnego jak i między przedsiębiorcami.

KC reguluje:

– stosunki powszechne

– z udziałem konsumentów

– profesjonalne

Art. 43² – przedsiębiorcy działają pod firmą

Art. 66² – możliwość odwołania oferty między przedsiębiorcami

Art. 68² – milczące zawarcie umowy

Art. 77¹ – potwierdzenie umowy zawartej bez zachowania formy pisemnej

Art. 118 przewiduje krótsze terminy przedawnienia (trzyletni termin)

Art. 355 par. 2 – podwyższona miara staranności – podmioty są przygotowane profesjonalnie do wykonywania działalności

Poza KC istnieją inne normy.

Art. 2 KSH nakazuje odpowiednio stosować przepisy KC do stosunku spółki, jeśli natura spółki tego wymaga. Jeśli nie ma wymagań co do natury, przepisy KC stosuje się wprost.