Możliwość komentowania Zwyczaje została wyłączona

Zwyczaje nie mają charakteru norm prawnych, a tym samym nie mogą być źródłem kontraktu. Taki zwyczaj jest zdefiniowany jako faktycznie stosowana powszechna w danym okresie oraz w danym środowisku i w stosunkach praktyka określonego zachowania się osób, które zawodowo uczestniczą w obrocie gospodarczym.

Polski Kodeks Cywilny w wielu przypadkach odwołuje się do zwyczaju jako pewnych reguł postępowania, które powstają w wyniku wykształcenia się pewnej praktyki. Te przepisy nadają zwyczajom różne funkcje, przede wszystkim funkcję wyjaśniającą, ale także funkcję normującą.

Skutki prawne zwyczajów mogą powstać tylko wtedy, gdy zwyczaj nie jest sprzeczny z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Zwyczaj może oddziaływać na skutki, jakie wywołuje zawarcie kontraktu (art. 56 KC). Zwyczaj będzie też miał znaczenie dla interpretacji wykładni oświadczenia woli. Klasycznym przykładem jest poklepanie po ramieniu czy podanie ręki na targu – zwyczaj ten stanowi, że doszło do zawarcia kontraktu w formie ustnej.

Niekiedy zwyczaj może uzasadnić odstąpienie od ogólnie przyjętej zasady, np. art. 69 KC przewiduje, że jeżeli według przyjętego w danych stosunkach zwyczaju dojście do składającego ofertę oświadczenia woli drugiej strony o jej przyjęciu nie jest potrzebne. Przepis odwołuje się do zwyczaju w danych stosunkach.

Zwyczaj może też wpływać na określenie treści kontraktu, np. o charakterze zadatku. Przykładem – termin płatności czynszu dzierżawnego.

Istnienie określonego zwyczaju, jego treść i zakres rozpowszechnienia wymaga ustalenia, doniosłość prawną bowiem może mieć tylko taki zwyczaj, który kontrahenci znali lub powinni byli znać jako profesjonalni uczestnicy obrotu.

Jeśli chodzi o ujednolicanie zwyczajów, to tutaj zasadniczą rolę w międzynarodowym obrocie gospodarczym odgrywają międzynarodowe koła gospodarcze – stowarzyszenia osób, które zawodowo wykonują określone czynności, np. Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu. Pod auspicjami tej izby są przygotowywane różnego rodzaju dokumenty, które ustalają treść międzynarodowych zwyczajów handlowych. Do najbardziej znanych i rozpowszechnionych w praktyce kontraktowej reguł przygotowanych przez tą Izbę należą incoterms – to są reguły wykładni terminów, a dokładniej formuł handlowych. Mamy także, przygotowane przez Międzynarodową Izbę Handlową, jednolite zasady dotyczące udzielania akredytywy handlowej.

Stwierdzenie istnienia jakiegoś zwyczaju należy często do zadań statutowych Izby Gospodarczej oraz zrzeszenia przedsiębiorców. Zgodnie ze statutem do Polskiej Krajowej Izby Gospodarczej należy obowiązek wydawania opinii o dotychczasowych zwyczajach.

Doniosłą rolę zwyczajom i praktykom kontraktowym przypisuje Konwencja Wiedeńska. W Art. 9 ustęp 1 przewiduje, że strony są związane każdym zwyczajem, na którego stosowanie wyraziły zgodę, a także ustalonymi praktykami kontraktowymi. Zwyczaj traktuje się tutaj jako element treści umowy, a nie jako odrębne źródło stosunku zobowiązaniowego.

Strony mogą:

– uzgodnić treść umowy zgodnie z treścią zwyczaju

– powołać się na spisane reguły zwyczajowe, jak np. incoterms

Art. 9 ustęp 2 KW przewiduje, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej, domniemywa się, że przyjęły one stosowanie do kontraktu oraz do procedury jego zawierania zwyczaju, który znały bądź powinny były znać i który równocześnie jest szeroko znany i regularnie przestrzegany w danej dziedzinie handlu międzynarodowego. Ten przepis wyraża taką zasadę, że treść kontraktu obejmuje znane i powszechnie stosowane zwyczaje w danej dziedzinie handlu i są one częścią kontraktu handlowego, przy czym kontrahenci mogą uzgodnić inaczej.

Możliwość komentowania Konwencja Wiedeńska została wyłączona

Jeśli chodzi o źródła prawa kontraktów, trzeba powiedzieć o jednolitych zasadach dotyczących sprzedaży międzynarodowej. Te zasady zawiera konwencja Narodów Zjednoczonych o kontraktach w międzynarodowej sprzedaży towarów, podpisana w Wiedniu 11 kwietnia 1980 roku, powszechnie nazywana Konwencją Wiedeńską. Znajduje ona zastosowanie do umów sprzedaży towarów zawartych przez strony, które mają siedziby przedsiębiorstw w różnych państwach konwencyjnych. Stosowana jest także wtedy, gdy normy prawa międzynarodowego prywatnego wskazują na właściwość prawa państwa będącego stroną konwencji.

Konwencja Wiedeńska zawiera przepisy ogólne, przepisy odnoszące się do zawarcia umowy sprzedaży oraz do praw i obowiązków sprzedawcy i kupującego, wynikających z umowy sprzedaży międzynarodowej.

Konwencja Wiedeńska, zgodnie z Art. 99 p. 1, weszła w życie w Polsce 1 czerwca 1996 roku.

Wejście Polski do UE wywiera oczywiście wpływ na rozwój prawa kontraktów, które podlega procesowi harmonizacji, stąd mówimy o europeizacji prawa kontraktów.

Generalnie, w ramach ustawodawstwa unijnego, nie mamy europejskiego kodeksu cywilnego – nigdy czegoś takiego nie udało się stworzyć. Prawo Cywilne dzieli się w UE na dwa odłamy:

– odłam kontynentalny (oparty na prawie rzymskim)

– odłam common law (system prawa precedensowego)

Połączenie tych dwóch nurtów i stworzenie jednolitych zasad jest niezwykle trudne. Istotne jest jednak, że takie próby są podejmowane, przede wszystkim w gronie uczonych. Do tej pory największym osiągnięciem na tym polu są zasady europejskiego prawa kontraktów (Principles of European Contract Law), opracowane przez zespół najwybitniejszych prawników z różnych państw pod przewodnictwem profesora Orlando. Tłumaczenie polskie ukazało się w 3 zeszycie kwartalnika prawa prywatnego z 2004 r.

Zasady europejskiego prawa kontraktów są wynikiem 20 lat pracy komisji i są one ukształtowane na wzór kodeksu. Obejmują one trzon instytucji prawa kontraktów, usystematyzowanych według pewnych określonych założeń, które są oparte na wspólnych zasadach. Składają się one z 200 artykułów ujętych w 17 rozdziałach, które dotyczą:

– zawierania umów

– przedstawicielstwa

– ważności

– interpretacji

– treści

– skutków wykonania i niewykonania kontraktu

– środków ochrony prawnej

– wielości podmiotów

– przelewu wierzytelności

– przejęcia długu

– cesji umowy

– potrącenia

– przedawnienia

– bezprawności

– warunku kapitalizacji odsetek

Celem tych zasad było stworzenie swoistej infrastruktury prawnej oraz pojęciowej, który mógłby posłużyć europejskiemu ustawodawcy jako podstawa do podejmowania aktów zmierzających do harmonizowania prawa kontraktów.

Zasady europejskiego prawa kontraktów nie mają charakteru normatywnego, natomiast mogą być one wykorzystywane:

– jako wzorzec dla ustawodawcy krajowego, który nowelizuje pewne przepisy prawa cywilnego

– strony, które chcą poddać kontrakt tym zasadom, mogą zastosować te zasady do konkretnego kontraktu

– zasady te stanowią podstawę do interpretacji wykładni przepisów dla sądów arbitrażowych, a coraz częściej odwołują się do nich sądy sporne

Stąd ich szczególne znaczenie do interpretacji przepisów, które wywodzą się z rozwiązań przyjętych w prawie europejskim.

Istotnym etapem europeizacji prawa kontraktów jest przygotowanie (opracowanie) wspólnej ramy odniesień, która ma stworzyć bazę do dokonania gruntownej rewizji dotychczasowego dorobku legislacyjnego, który jest wyrażony w wielu dyrektywach, które są nieoparte na wspólnych założeniach i jednolitych zasadach. Jednocześnie ta wspólna rama odniesień może stanowić podstawę do ujednolicania prawa kontraktów na gruncie europejskim poprzez odwoływanie się do ustawodawstwa krajowego. To ma doprowadzić, prędzej czy później, do ujednolicenia prawa prywatnego we wszystkich państwach UE (aczkolwiek jest to niezwykle trudne).

Prawnicy kontynentalni patrzą na prawo zupełnie inaczej, niż prawnicy z odłamu common law.

Analogiczną funkcję, jak w UE pełnią zasady europejskiego prawa kontraktu, w międzynarodowym obrocie pełnią zasady międzynarodowego prawa kontraktów handlowych, zwane w skrócie „UNIDROIT”. Te zasady zostały ogłoszone w 1994 roku i uzupełnione w 2004 roku przez Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego (Agenda ONZ). Inspiracją do ich opracowania jest zbiór reguł common law. Zasady UNIDROIT mają charakter nienormatywnej regulacji modelowej (nie mają charakteru obowiązującego prawa). Odgrywają one jednak zawsze istotną rolę w orzecznictwie sądów arbitrażowych (którym najczęściej są poddawane spory międzynarodowe).

Zasady te składają się z 10 rozdziałów:

– postanowienia ogólne

– zawarcie umowy i przedstawicielstwa

– ważność

– interpretacja

– treść i prawa osób trzecich

– wykonanie i niewykonanie kontraktu

– potrącenie

– przelew wierzytelności

– przejęcie długu

– cesja umowy

– przedawnienie

Możliwość komentowania Umowy została wyłączona

Umowa – zgodne co do treści oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, zmierzających do nawiązania stosunku prawnego lub jego przekształcenia (zmiany), a także do rozwiązania.

Samo pojęcie kontraktu nie jest zdefiniowane w naszym systemie prawa. Kontrakt to umowa, w doktrynie przedmiotu to pojęcie kontraktu weszło do słownika pojęć. Tych dwóch pojęć można używać zamiennie.

Podstawowe znaczenie, z punktu widzenia źródeł prawa, ma KC. Ostatnia zmiana – Dz. U. z 2010 r…

KC nie reguluje całokształtu problematyki umów lub kontraktów. Przede wszystkim, w KC kluczową instytucją jest pojęcie czynności prawnej. Dopiero w ramach tych czynności wyróżniamy umowy lub kontraktu.

Pojęcie czynności prawnej mamy w części ogólnej prawa cywilnego (część 1 KC). Dział 1 zawiera wszystkie przepisy dot. czynności prawnej, dopiero w 2 ujęto zawarcie umowy, przy czym te przepisy trzeba odczytywać z przepisami dotyczącymi formy, wad oświadczenia woli, warunku / terminu przedstawicielstwa i innymi przepisami odnoszącymi się do prawa umów.

Podstawowe znaczenie w prawie umów ma prawo zobowiązań (3 księga KC).

– zobowiązania część ogólna

– zobowiązania część szczególna

Część ogólna:

– generalnie przepisy dot. zobowiązań

Część szczególna:

– uregulowane są poszczególne umowy (umowy nazwane)

Poza KC mamy szereg regulacji dotyczących poszczególnych typów kontraktów, np. prawo autorskie, prawo własności przemysłowej, prawo przewozowe.

Często zdarza się tak, że jakaś umowa jest uregulowana w KC, ale jest doprecyzowana w aktach prawnych poza KC, np. w przypadku umowy przewozowej. Trzeba jednak pamiętać, że KC reguluje wszystkie stosunki w obrocie prywatnoprawnym.

Zarówno przepisy KC, jak i przepisy aktów pozakodeksowych dotyczących kontraktów, odnoszą się także do stosunków pomiędzy przedsiębiorcami albo pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami.

KC na użytek prawa prywatnego w art. 22 ¹ definiuje pojęcie konsumenta – za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej nie związanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Art. 43¹ KC definiuje, na użytek prawa prywatnego, pojęcie przedsiębiorcy (reguluje to również prawo publiczne, ale na użytek prawa publicznego, znajdują się również definicje).

Na użytek prawa prywatnego przedsiębiorca to:

– Kryterium podmiotowe: przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna czy też jednostka organizacyjna, która co prawda nie ma osobowości prawnej, le której przepis szczególny przyznaje zdolność prawną, oraz niepełna (ułomna) osoba prawna

– Kryterium przedmiotowe: taki podmiot, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową

Humanistyczna koncepcja prawa prywatnego – zasada jedności prawa cywilnego (od 1964 r.) – KC reguluje stosunki zarówno z obrotu powszechnego jak i między przedsiębiorcami.

KC reguluje:

– stosunki powszechne

– z udziałem konsumentów

– profesjonalne

Art. 43² – przedsiębiorcy działają pod firmą

Art. 66² – możliwość odwołania oferty między przedsiębiorcami

Art. 68² – milczące zawarcie umowy

Art. 77¹ – potwierdzenie umowy zawartej bez zachowania formy pisemnej

Art. 118 przewiduje krótsze terminy przedawnienia (trzyletni termin)

Art. 355 par. 2 – podwyższona miara staranności – podmioty są przygotowane profesjonalnie do wykonywania działalności

Poza KC istnieją inne normy.

Art. 2 KSH nakazuje odpowiednio stosować przepisy KC do stosunku spółki, jeśli natura spółki tego wymaga. Jeśli nie ma wymagań co do natury, przepisy KC stosuje się wprost.